پرده ‌خوانی هنری از هنرهای نمایشی عامه که به نقل واقعه ‌های مذهبی به ویژه واقعه عاشورا از روی تصاویر نقاشی شده روی پرده اختصاص دارد، در پرده ‌خوانی،� نقالی که پرده ‌خوان� نامیده می ‌شود با بیانی رسا و آهنگین داستان واقعه‌ های مجالس پرده را شرح می ‌دهد.
پرده ‌خوانی از جمله هنرهای معرکه ‌گیری و ترکیبی از فنون قصه ‌گویی و نقالی است، پرده ‌خوانی را شمایل ‌گردانی، پرده ‌داری و پرده ‌گردانی نیز می ‌گویند. «صورت‌ خوانی» را بخشی از پرده ‌خوانی و یا با پرده‌ خوانی یکی دانسته ‌اند.
از مشهورترین پرده ‌های مذهبی، پرده‌ های درویشی است که معمولا از جنس کرباس و همچون طومار است که در حدود سه یا چهار متر طول و یک‌ و نیم تا دو متر عرض دارد.
وی این پرده ها که پرده‌ های نقل خوانده می ‌شوند، مجالسی از وقایع زندگانی پیامبر(ص) و برخی غزوات ایشان و حضرت علی (ع)، حوادث زندگانی ائمه و وقایع کربلا، صحنه‌ های از بهشت و جهنم و برخی واقعه ‌های برگرفته از قصص، احادیث و باورهای عامه درباره روز قیامت و کیفر و پاداش گناهکاران و مؤمنان به تصویر درآمده ‌اند.
در کنار این تصاویر نقشهای هم به منظور تنبّه و آگاهی شنوندگان و تماشاگران از معجزات و کرامات ائمه مانند داستان جوانمرد قصاب و عاق والدین نقاشی شده است، تصاویر مجالس فشرده و در کنار یکدیگر قرار دارند و از نظر موضوع کم‌ و بیش به یکدیگر مرتبط ‌اند وهر پرده شامل مجالس متعددی است که برخی از آنها 72 مجلس اصلی و فرعی دارند که نمودار 72 تن یاران امام حسین (ع) در کربلاست.
در ایام سوگواری در مساجد یا مجالس روضه‌ خوانی پرده‌ های نصب می‌ کردند که وقایع عاشورا را نشان می ‌داد و روضه‌ خوانان گاهی به تصاویر وقایع عاشورا بر روی پرده اشاره می ‌کردند.
شخصیت های هریک از مجالس پرده براساس نقشی که در روایات مذهبی یا افسانه ‌ای داشته ‌اند به طور متفاوت به تصویر کشیده شده‌ اند.
چهره معصومان گاه با نقاب و گاه در هاله ‌ای از نور قرار دارد و یا هاله‌ ای از نور آن را مشخص می‌ کند، چهره زنان کربلا گاهی محو و گاهی زیرپوشش پنهان است، اشخاص و وقایع هر مجلس با چند کلمه و یا جمله‌ ای کوتاه روی پرده معرفی شده‌ اند.
نقاشان این پرده‌ ها با بهره ‌گیری از باورهای عامه، از یکسو و رنگها از سوی دیگر تضاد میان اولیاء و اشقیاء را نشان می ‌دادند مثلا رنگ سبز را به نشانه تقدس و رنگ سرخ را به علامت ستمگری به کار می ‌بردند و از درختان و حیوانات همچون نمادهای استفاده می ‌کردند.
نقاشی پرده‌ های مذهبی بخش مهمی از نقاشی های سبک هنر عامه است که به ویژه در اواخر عصر قاجار در قهوه‌ خانه ‌های شهرهای بزرگ رونقی یافت و به«نقاشی قهوه ‌خانه» معروف شد، چون موضوع این نقاشی ها اغلب مذهبی بود و به شهادت امام حسین (ع) و یارانش در کربلا ارتباط داشت، پیترسن اصطلاح «نقاشی کربلا»� را برای این نوع نقاشی مناسب‌ تر می‌ داند از استادان نقاشی که پرده درویشی می ‌کشیدند «محمد مدبر»� و «حسین همدانی»� شهرت بیشتری داشتند.
با توجه به ارتباط این هنر تصویرگری با اسطوره‌ ها و برخورداری آن از ارزشهای مذهبی و فرا طبیعی و نیز با توجه به نقوش سفالینه‌ ها و پرده ‌های اساطیری در سوگ سیاوش، برخی سابقه این نوع نقاشی را به دوره پیش از تاریخ و برخی هم با توجه به نقاشی های مانی که نشانه تفکرات و اعتقادات مذهبی است، قدمت آن را به زمان مانی می ‌رسانند.
شهین فرتوزی